95 yil önce bugün Seyh Said ve 47 arkadasi Diyarbakir Meydani'nda idam edildi

PeyamaKurd- Dönemin en büyük Kürt ayaklanmasının lideri Şeyh Said 95 yıl önce bugün Diyarbakır meydanından idam edildi.

47 arkadaşı ile birlikte idam edilen Şeyh Said’in mezar yeri ise halen bilinmiyor.

Kürt tarihi katliam ve acı olaylar ile dolu. Kürtlerin zihninde derin bir iz bırakan olaylardan bir tanesi de 29 Haziran 1925’teki Şeyh Said’in idam edilmesi olayıdır. 

Osmanlı İmparatorluğu Birinci Dünya Savaşı’nın ardında parçalanırken, Kürtlerin büyük çoğunluğu Kürdistan’ın haklarının gözetilmesi çerçevesinde ortak devlet sözüne inanarak 76 temsilciyle 1920 yılında kurulan Birinci Meclis’teki yerlerini aldı.

3 yıl sonra Mustafa Kemal, ortak devlet yerine Türkiye Cumhuriyeti’ni ilan etti ve 1924 Anayasası ile Kürtlerin sahip olduğu tüm hak ve kazanımlar ellerinden alındı.

Bunun üzerine 1924’ün sonbaharında Şeyh Said’de buna karşı ayaklanma kararı alır.

13 Şubat 1925’te Türk ordusunun Diyarbakır’ın Dicle (Piran) ilçesinde düzenlediği operasyonun ardından ayaklanma başlar.

14 Şubat'ta Şeyh Said, sayıları on bine varan beraberindekilerle Genç'in kontrolünü ele alır ve Mistan aşiret reisi Faki Hasan'ı kaymakamlığa tayin eder.

Ardından Mart başlarında da Siverek, Varto, Bingöl’ün tüm ilçeleri, Diyarbakır, Harput ve Batman kontrol edilir. 

15 Nisan’da Şeyh Said, Kasım Beg’in ihaneti sonucu yakalanır. Aynı ayda Cibranlı Halil Beg ve Yusuf Ziya Beg idam edilir, cemiyetin yüzlerce üyesi tutuklanır.

Genç, Muş, Ergani, Dersim, Diyarbakır, Mardin, Urfa, Siverek, Siirt, Bitlis, Van ve Hakkari illeriyle Erzurum'un Hınıs ve Bingöl'ün Kiğı ilçelerinde bir ay süreyle sıkıyönetim ilan edilir.

Diyarbakır’ın o dönemki İstiklal Mahkemeleri, 28 Haziran’da da Şeyh Said'in önderliğinde ayaklanmaya katılan 47 kişi hakkında idam kararı verir. 29 Haziran’da Dağkapı Meydanı’nda Şeyh Said ve 47 arkadaşı idam edilir.

Cenazeleri toplu bir şekilde toprağa gömülür ve meydanın etrafı Mustafa Kemal posterleriyle donatılır.

O günden bu yandır Şeyh Said ve arkadaşlarının mezar yerleri halen bilinememekte.

Şeyh Said ile beraber idam edilenler:

1. Şeyh Said (Naksibendi Şeyhi)
2. Melekanlı Seyh Abdullah (Solhan’lı, Varto ve Mus Cephesi Kumandanı)
3. Kamil Beg (Tokliyanlı Halid Beg’in oğlu, asiret reisi, Varto cephesi)
4. Baba Beg (Kamil Beg’in kardesi),
5. Seyh Serif (Elaziz Cephesi Kumandanı, Palu/Gökdereli)
6. Fakih Hasan Fehmi (Darahini İnzibat Kumandanı)
7. Hacı Sadık (Genc/Valêrli, Genc mıntıkası),
8. Seyh ibrahim (Çanlı, Çapakçur Müftüsü)
9. Seyh Ali (Harput cephesinde görevli)
10. Seyh Celal (Harput cephesinde görevli)
11. Seyh Hasan,
12. Mehmet Beg (Diyarbekir ve Lice cephelerinde müfreze kumandanı)
13. Mustafa Beg (Hani esrafından)
14. Salih Beg (Hani esrafından)
15. Şeyh Abdullah (Çanlı, Çapakçur cephesi )
16. Şeyh Ömer
17. Şeyh Adem (Hanili),
18. Kadri Beg (Madenli, Maden inzibat Kumandanı),
19. Molla Mahmud (Piranlı, Maden cephesinde görevli)
20. Şeyh Şemseddin (Silvan Cephesi Kumandanı)
21. Şeyh İsmail (Diyarbekir/Termil köyünden)
22. Şeyh Abdüllatif (Diyarbekir/Termil köyünden)
23. Molla Emin (Melekanlı Seyh Abdullah’ın müridi, Balikanlı, Varto cephesi )
24. Ali Arab Abdi Beg (Çapakçur cephesi)
25. Mehmet Beg (Varto cephesinde görevli, Kargapazarlı Halil Beg’in oğlu)
26. Süleyman Beg (Seyh Serif’in katibi, Sinikli Jandarma Hasan Beg’ın oğlu)
27. Molla Cemil (Genc/Musyanlı, Palu ve Elaziz cephesi)
28. Süleyman Beg (Bingöl/Az Asireti Reisi Ömer Beg’in oğlu),
29. Süleyman Beg (Serif Beg’in oğlu, Kiği cephesinde görevli)
30. Tahir Beg (Fakih Hasan Fehmi’nin katibi)
31. Mahmut Beg (Hanili Mustafa Beg’in oğlu)
32. Seyh Ali (Seyh Musa’nın oğlu, Varto cephesi)
33. Hacı Halid (Balikan’lı, Varto cephesi)
34. Timur Ağa (Varto cephesi)
35. Abdüllatif Beg (Hınıslı Kamil Beg’in oğlu)
36. Mehmet Beg (Muşlu, Varto cephesi)
37. Süleyman Beg (Varto cephesi)
38. Bahri Beg (Varto cephesinde görevli)
39. Şeyh Cemil (Zorabadlı)
40. Yusuf Beg (Çapakçurlu Süleyman Beg’in oğlu, Çapakçur cephesi)

41. Ali Badan Beg (Bingöl/Yamaç Asireti’nden, Çapakçur cephesi)
42. Halid Beg (Kargapazarlı, Varto cephesi)
43. Halid Beg (Nadir Beg’in oğlu, Harput cephesi)
44. Tahir Beg (Mehmet Beg’in oğlu)
45. Tayip Ali Beg (Nahiye Müdürü)
46. Çerkes (Seyh Said’in hizmetçisi Yusuf’un oğlu)
47. Jandarma Hamid