Pêserojeke çawa li benda malbata Esed e Rûsyayê ye?

PeyamaKurd – Jiyana Beşar Esed ya sirgûniyê dest pê kir dema ku dijberên rêjîmê bi serokatiya Heyetu Tehrîr el-Şam (HTS) Şam wergirtin.

Piştî hilweşandina desthilatdariya wî, Esed û malbata xwe reviyane Rûsyayê. Di daxuyaniya Kremlînê de hat ragihandin ku bi biryara Serokê Rûsyayê Vladîmîr Pûtîn mafê penaberiyê ji Esed û malbata wî re hatiye dayîn.

Hat îdiakirin ku Esed dema reviyaye 135 milyar dolar bi xwe re biriye. Li gorî Wezareta Derve ya Amerîkayê, mal û milkên malbata Esed li Moskow û Londonê nêzîkî 2 milyar dolar e.

Telegraph ku yek ji rojnameyên sereke yên Îngilîstanê ye, nivîsiye ku malbata Esed xwediyê 18 xaniyên luks in li navenda ezmanan a Bajarê Paytextan li Moskowê. Hat ragihandin ku karsazên herî dewlemend ên Rûsyayê li vir dimînin.

Di nûçeyê de hat gotin, “Heke Esad nikaribe bi Pûtîn re şîvê bixwe jî, wê li Rûsyayê jiyana xwe ya xweş derbas bike.”

Tê gotin ku Esed serweta xwe bi bazirganiya Captagonê bi dest xistiye. Bazirganiya madeyên hişbir ku ji Sûriyeyê derbasî tevahiya Rojhilata Navîn bûye, di van 10 salên dawî de zêde bûye û li hemû welatên Kendavê ketiye bazarê.

Dema ku Sûriye di sala 2023yan de piştî 12 salan vegeriya Yekîtiya Ereban, welatên Kendavê ji Esed xwestin ku bazirganiya Kaptagonê rawestîne.

Ji aliyeke din ve cîgirê rûsî Dîmîtrî Kuznetsov pêşniyar kir ku Esed bo Donbasê were şandin da ku alîkariya çaksaziya avahiyên ku di şerê Ûkraynayê de zirar dîtine bike. Kuznetsov ku bi nêzîkbûna xwe ya ji Pûtîn re tê naskirin got, “Ez alîgirê wê me ku Esed xwe bi xizmetkirina gelê Rûsyayê îspat bike û piştre jî em dikarin mijara hemwelatîbûnê ji bo beşdariya wî di rizgarkirina Donbasê de gotûbêj bikin.”

Kuznetsov, endamê partiya sosyal-demokrat Fair Russia-For Real, daxwaz kir ku rêberê têkçûyî ji bo xebatên tamîrkirinê yên li bajarê Mariupolê piştgiriya darayî bike û paşê derbasî bajêr bibe.

Mariupol di gulana 2022yan de piştî pevçûnên bi xwîn ketibû bin kontrola artêşa Rûsyayê.

Ji aliyeke din ve rojnama Brîtanî Guardian nivîsiye ku îhtimal nîne ku serkirdeyê Sûriyeyê yê têkçûyî û malbata xwe jiyaneke xweş li Rûsyayê bijîn. Hate diyarkirin ku Esed wê xwe di xaniyekî veşarî de veşêre û li ber çavan neyê girtin.

Di analîzê de bijartina Esad a Rûsyayê li şûna Îranê ya ji bo revê jî tê nîqaşkirin. Pisporê Sûriyeyê David Lesch ji Zanîngeha Trinity ya Teksasê diyar dike ku Rûsya ji bo jiyana malbata Esed guncawtir e û got:

“Her çend Esed û malbata wî xwe bi mezheba elewî didin nasîn jî, bi eşkere jiyaneke laîk dijîn. Ji ber vê yekê Rûsya di vê wateyê de her tim ji Îranê ji wan re balkêştir bûye.”

Esma Esed, hevjîna serokê Sûriyeyê yê têkçûyî ye, di meha gulanê de bi nexweşiya leukemiyê ketibû. Lesch dibêje ku jina Esed a 49 salî dibe ku li Rûsyayê ji ya Îranê baştir tedawî bibe.

Di nûçeyê de tê gotin ku heta Pûtîn li ser wezîfeya xwe bimîne, malbata Esad dê jiyaneke veqetandî lê bi rehetî bijî. Her weha tê gotin ku malbat dê di bin çavdêriya tund a rayedarên ewlehiyê yên Rûsyayê de bimîne.

Rojnameya Guardian radigihîne ku serweta 2 milyar dolarî ya Esed tê hizirkirin ku di nav hesabên deryayî û kompanyayên şêlandî de li seranserê cîhanê veşartî ye. Hate nivîsandin ku rêberê têkçûyî dikare van pereyan ji bo lêçûnên jiyana xwe bi kar bîne.

Lesch dibêje, Kremlîn dê Esed ji ber çavan dûr bixe.

“Ez difikirim ku Esed heta dawiya jiyana xwe dê di nav raya giştî de nebe. Ez bawer nakim ku ew vegere siyasî li Sûriyeyê û li cihekî din.”

Esadê 59 salî di sala 2000î de bi jina xwe Esma re zewicî. Sê zarokên wan bi navê Kerîm (19), Zeynep (21) û Hafiz (23) hene.